Ngày 24/5/2024, Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 02/2024/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Điều 313 của Bộ luật Hình sự.

Nghị quyết gồm 06 Điều, bao gồm: quy định về phạm vi điều chỉnh; vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy; truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 313 của Bộ luật Hình sự; truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại khoản 4 Điều 313 của Bộ luật Hình sự; truy cứu trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp cụ thể và hiệu lực thi hành. Trong đó, Nghị quyết đã quy định cụ thể các trường hợp vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy trong trường hợp có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả quy định tại một trong các điểm a, b và c khoản 3 Điều 313 nếu không được ngăn chặn kịp thời sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Đồng thời, Nghị quyết đã quy định rõ khái niệm “ngăn chặn kịp thời” bảo đảm dễ hiểu, dễ thực hiện. Nghị quyết nêu rõ vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy quy định tại Điều 313 của Bộ luật Hình sự bao gồm: Hành vi vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy theo quy định của Luật Phòng cháy, chữa cháy; Hành vi vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy theo quy định của pháp luật khác có liên quan.

Truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 313 của Bộ luật Hình sự

Người nào vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 313 của Bộ luật Hình sự khi có đủ các điều kiện sau đây:

1. Thực hiện một hoặc nhiều hành vi hướng dẫn tại Điều 2 Nghị quyết 02/2024/NQ-HĐTP;

2. Có thiệt hại xảy ra theo quy định tại một trong khoản 1, 2 và 3 Điều 313 của Bộ luật Hình sự;

3. Hành vi vi phạm phải có mối quan hệ nhân quả với thiệt hại xảy ra. Thiệt hại xảy ra phải là hậu quả tất yếu của hành vi vi phạm và ngược lại hành vi vi phạm là nguyên nhân gây ra thiệt hại.

Truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại khoản 4 Điều 313 của Bộ luật Hình sự

"Vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy trong trường hợp có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả quy định tại một trong các điểm a, b và c khoản 3 Điều này nếu không được ngăn chặn kịp thời" quy định tại khoản 4 Điều 313 của Bộ luật Hình sự là hành vi vi phạm hướng dẫn tại Điều 2 Nghị quyết 02/2024/NQ-HĐTP mà thuộc một trong các trường hợp sau đây:

a- Chưa xảy ra cháy nhưng nếu không được ngăn chặn kịp thời thì chắc chắn sẽ cháy và dẫn đến thiệt hại quy định tại một trong các điểm a, b và c khoản 3 Điều 313 của Bộ luật Hình sự;

b- Đã xảy ra cháy và tất yếu sẽ dẫn đến hậu quả quy định tại một trong các điểm a, b và c khoản 3 Điều 313 của Bộ luật Hình sự nhưng do được ngăn chặn kịp thời nên thiệt hại dưới mức quy định tại khoản 1 Điều 313 của Bộ luật Hình sự. "Ngăn chặn kịp thời" là trường hợp cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện các biện pháp ngăn chặn ngay sau khi có hành vi vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy như: dập tắt đám cháy, di chuyển chất nguy hiểm về cháy ra khỏi nơi đông người, mang nguồn lửa, nguồn nhiệt ra khỏi nơi có quy định cấm,... để không xảy ra cháy hoặc đã xảy ra cháy nhưng thiệt hại dưới mức quy định tại khoản 1 Điều 313 của Bộ luật Hình sự.

UBND huyện Quảng Xương phối hợp với Phòng Cảnh sát PCCC & CNCH mở lớp huấn luyện nghiệp vụ PCCC và tuyên truyền Nghị quyết 02 cho cán bộ, Nhân dân

Truy cứu trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp cụ thể

Trường hợp người phạm tội thực hiện công việc bắt buộc phải tuân theo quy định về an toàn lao động, vệ sinh lao động, về an toàn ở nơi đông người nhưng trong quá trình thực hiện họ vi phạm quy định về an toàn lao động, vệ sinh lao động, về an toàn ở nơi đông người xảy ra cháy và gây thiệt hại thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 313 của Bộ luật Hình sự mà không bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 295 của Bộ luật Hình sự.
Trường hợp người phạm tội thực hiện nhiều lần hành vi phạm tội, nếu mỗi lần phạm tội có đủ yếu tố cấu thành tội phạm nhưng đều chưa bị truy cứu trách nhiệm hình sự và chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự thì ngoài việc bị áp dụng khung hình phạt tương ứng với tổng số thiệt hại của các lần phạm tội, còn bị áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “phạm tội từ 02 lần trở lên” quy định tại điểm g khoản 1 Điều 52 của Bộ luật Hình sự.

 Nghị quyết số 02 có hiệu lực thi hành kể từ ngày 18/6/2024, là văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, tài liệu để các cơ quan Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân và lực lượng Công an thống nhất trong giải quyết dứt điểm các khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn xử lý các hành vi vi phạm về PCCC. Nghị quyết được ban hành vừa là công cụ pháp lý quan trọng giúp cơ quan quản lý nhà nước thực hiện quản lý, vừa có tác dụng răn đe các cá nhân, tổ chức có ý định vi phạm hoặc khi đã vi phạm quy định về PCCC phải thấy rõ trách nhiệm pháp lý của mình để kịp thời chấm dứt hành vi vi phạm, khắc phục các sai phạm. Qua đó nâng cao nhận thức, trách nhiệm của chủ đầu tư, người đứng đầu cơ sở và người dân về việc thực hiện PCCC & CNCH, góp phần hạn chế số lượng vụ cháy và thiệt hại do cháy gây ra.

Trong thời gian tới, Chủ tịch UBND huyện đề nghị các Trưởng phòng, ban, đơn vị chức năng liên quan và Chủ tịch UBND các xã, thị trấn tăng cường tổ chức thực hiện Nghị quyết để bảo đảm thống nhất, có hiệu quả; chú trọng công tác phổ biến, quán triệt nội dung của Nghị quyết đến toàn thể cán bộ, công nhân viên, Nhân dân biết và thực hiện./.